Insluitingsgevaar: beter voorkomen dan genezen

ISO 102018-2: “Robots and Robotic Devices” besteed in paragraaf 5.6.3.4. aandacht aan handmatige start/herstart en onverwachte herstart. De norm beschrijft de maatregelen die genomen dienen te worden om start/herstart te voorkomen bij volledige lichaamstoegang als volgt:

“Om te garanderen dat niemand zich in de beveiligde ruimte bevindt vóór het starten/resetten, gebruikt u de eerste haalbare optie uit de volgende opsomming”

• Geef een duidelijk en onbelemmerd zicht op de beveiligde ruimte vanaf het start-/resetapparaat.
• Gebruik aanwezigheidsdetectieapparatuur om operators in de beveiligde ruimte te detecteren.

Zorg voor andere beschermende maatregelen:

• Middelen voor de isolatie en vergrendeling van de gevaarlijke apparatuur
• Maatregelen om een ​​beweegbare afscherming in de open stand te vergrendelen
• Extra in de tijd beperkte reset-apparaten die zich in de beveiligde ruimte bevinden
• Audiovisueel pre-start waarschuwingssignaal dat binnen te horen is en voldoende tijd geeft om eruit te komen

Onbelemmerd zicht vanaf de restart of -startpositie is wenselijk waar mogelijk, maar vaak onhaalbaar. De industriële apparatuur in het beveiligde gebied (denk hierbij aan robotstraten, transportbanden etc.) beslaan vaak een groot oppervlak met meerdere toegangsdeuren wat visuele inspectie van de volledig ruimte onmogelijk maakt vanuit één punt. Het integreren van start/reset in de veiligheidsvergrendeling bij de toegangsdeuren draagt wel bij een betere inspectiemogelijkheid.

Aanwezigheidsdetectie van de afschermde zones zoals; veilige laserscanners, drukmatten of radarafscherming klinkt als de meest veilige oplossing. Het implementeren van een veilige aanwezigheidsdetectie is echter in veel gevallen moeilijk realiseerbaar, door bijvoorbeeld de indeling van het gebied externe omgevingsfactoren of het niet voldoen van optische veiligheidssensoren aan het vereiste veiligheidsniveau.
Daarnaast moet er rekening worden gehouden dat operators vanuit elke hoek gedetecteerd moeten kunnen worden, wat hoge investering, uitval en moeilijke aanpasbaarheid meebrengt.

Isolatie en vergrendeling van energiebronnen en restenergie oftewel Lockout-Tagout-Tryout (LOTOTO) kan onbedoelde herstart zeker voorkomen, maar i.p.v. enkel het schakelen van de veiligheidscontacten dient hierbij de volledige hoofdstroom te worden geïsoleerd, en te worden vergrendeld met een veiligheidshangslot door iedere operator in de zone. LOTOTO wordt daardoor met name toegepast tijdens onderhoudswerkzaamheden, omdat de impact op de standtijd en dus productie vaak te groot is voor kortstondige inspectie- en schoonmaakwerkzaamheden. Een ander nadeel van LOTO is dat het niet dwangmatig maar een volledig procedurele manier van veiligheid is, waarbij eenvoudig fouten kunnen worden gemaakt.

Vergrendeling in open positie van toegangsdeuren zorgt ervoor dat de veiligheidscontacten van de geplaatste veiligheidsschakelaar niet geschakeld kan worden en de machine dus niet herstart kan worden. Deze insluitbeveiliging moet dan ook enkel te deactiveren zijn door de operator die de werkzaamheden in de beveiligde zone uitvoert. Een eenvoudige manier om dit te bereiken is door veiligheidsschakelaars voorzien van een gecodeerde veiligheidssleutel of door het retro-fit plaatsen van een volledig mechanische insluitbeveiliging als toevoeging op een bestaande veiligheidsschakelaar. “Insluitbeveiligingen zijn een kosteneffectieve laagdrempelige oplossing voor het voorkomen van insluiting en onbedoelde start/herstart”.

Tijdbeperkende reset-apparaten, hiermee wordt een pre-reset in de beveiligde zone bedoeld die reset vanuit buiten de zone verhinderd zolang de pre-reset knop in de zone niet geactiveerd is. Deze pre-reset geeft bij activering de operator de middels een geprogrammeerde vertraging de mogelijkheid te beveiligde zone te verlaten.

Audiovisuele pre-reset, zoals een signaallamp met sirene informeert de operator over een aankomende machine herstart, waardoor deze de tijd heeft de zone tijdig te verlaten. Echter is dit enkel een ondersteunend hulpmiddel welke ineffectief is wanneer de operator bijvoorbeeld onwel is geworden of gehoorbescherming draagt.

Pro-Actieve of Re-Actieve beveiliging ISO 12100 (2010) beschrijft in paragraaf 6.3.5.3 de maatregelen die dienen te worden genomen voor vluchten en redden van opgesloten personen:

Wanneer uit de risicoanalyse blijkt dat er een risico bestaat dat een operator opgesloten kan raken in een afgeschermd gebied bij het gebruik van gecontroleerde toegang (vergrendelbare veiligheidsschakelaars) zou de operator de zone te allen tijde verlaten bij een calamiteit of onbedoelde machinestart. Ook zou het kunnen dat de medewerkers via een ander toegangspunt de ruimte moet verlaten dan als zij naar binnen zijn gegaan, zoals bij brand.

Kijkend naar de ISO 12100 is het bieden van een vluchtweg middels de in ISO 14119 (2013)paragraaf 5.7.5 genoemde voorbeelden zoals een noodontgrendeling of vluchtwegontgrendeling een veelgehoorde maatregel ter voorkoming van insluiting, echter hebben we het hier alleen over een re-actieve beveiliging die het mogelijk maakt de ruimte te ontvluchten of derden de gelegenheid geeft hulp te bieden. Een pro-actieve oplossing daarentegen voorkomt de mogelijkheid op onbedoelde machine start/herstart. De Amerikaanse ANSI B11 Standard verduidelijkt het onderscheid tussen pr-actief en re-actief beter en biedt zelfs praktische oplossingen: “Voorkomen van reset van een machine, veiligheidsgarantie binnen een beveiligde ruimte”.

Proactive Inhibit Function

• Interlock Blocking
• Latching Buttons

Reactive Inhibit Function

• Escape Release
• Emergency Stop

Samenvattend kunnen we concluderen dat de stand der huidige techniek zeker oplossingen biedt voor het voorkomen van insluiting en onbedoelde herstart. De keuze voor de juiste oplossing is afhankelijk van verschillende factoren en moet voortkomen uit een risicoanalyse.

Heeft u hulp nodig bij machineveiligheidsvraagstukken? Neem dan vrijblijvend contact op met onze specialisten.

Op onze webshop www.machinesafety-shop.com vindt u een greep uit ons assortiment machineveiligheidsproducten, waaronder onze insluitingsbeveiliging voor deuren, de Alpha, en de insluitingsbeveiliging voor lichtschermen, de Bravo.