Hoe ga je om met vluchtwegen en insluiting in afgeschermde zones
Noodontgrendelingen en vluchtwegontgrendelingen zijn functies die in veel verschillende veiligheidsschakelaars zijn voorzien. In machineveiligheids-documentatie waarin productkenmerken worden beschreven, wordt echter zelden gesproken over methoden om het risico te verkleinen dat ten grondslag ligt aan de noodzaak van deze ontgrendelfuncties en de impact die een machinestop met zich mee brengt.
Noodontgrendelingen
Vluchtwegontgrendelingen
Een veel gestelde vraag bij het ontwerp van machineveiligheidssystemen is: “Moet ik operators de mogelijkheid geven om de beveiligde zone te kunnen verlaten via een vergrendelde toegangsdeur?”. Het antwoord hierop wordt beschreven in ISO14119 (2013) Vergrendelingsinrichtingen gebruiken met afschermingen – Vereisten voor ontwerp en selectie. Om te bepalen of dit inderdaad vereist is moet er echter gekeken worden naar de richtlijn voor Risicobeoordeling en risicoreductie ISO12100 (2010) – Algemene vereisten voor ontwerp. Risicobeoordeling en risicoreductie specificeren de basisregels, principes en methodologie voor het bereiken van veiligheid bij het ontwerp van machines. Deze norm is nuttig omdat het de lezer door het risicobeoordelingsproces en de selectie van beveiligingsinrichtingen leidt. Paragraaf 6.3.5.3. – Maatregelen voor vluchten en redden van opgesloten personen – is de relevantie sectie wanneer uit de risicoanalyse blijkt dat er een risico bestaat dat een medewerker opgesloten kan raken in een afgeschermd gebied bij het gebruik van gecontroleerde toegang (vergrendelbare veiligheidsschakelaars). In dit scenario zou een medewerker de zone moeten kunnen verlaten bij een calamiteit of onbedoelde machinestart. Ook zou het kunnen dat de medewerkers via een ander toegangspunt de ruimte moet verlaten dan als zij naar binnen zijn gegaan, zoals bij brand.
Het gebruik van persoonlijke veiligheidssleutels (sleutels die vrij worden gegeven vanuit een veiligheidsschakelaar met veiligheidssleutelfunctie) kunnen worden gebruikt om het risico te beperken dat medewerkers ingesloten kunnen raken in een beveiligde zone en om onbedoelde machinestart te voorkomen. ISO/TS 19837 (2018) “Sleutelvergrendelingssytemen” beschrijft dit uitgebreid en verduidelijkt waar persoonlijke sleutels niet gebruikt kunnen worden als alternatief van een additionele ontgrendeling. Met name de voorbeelden die hier worden beschreven zijn zeer nuttig om de noodzaak te bepalen.
Als de vereiste voor een vluchtweg is vastgesteld kan aan de hand van ISO14119 (2013) worden afgeleid welke type ontgrendeling moet worden toegepast. In Paragraaf 5.7.5 – Aanvullende ontgrendeling van interlocks worden drie typen ontgrendeling omschreven:
- Escape release – vluchtwegontgrendeling
Ontgrendeling vanuit de binnenzijde van de veiligheidsinrichting zonder dat hier gereedschap voor nodig is. - Emergency release – noodontgrendeling
Ontgrendeling vanuit de buitenzijde van de veiligheidsinrichting zonder dat hier gereedschap voor nodig is. - Auxillery release – hulpontgrendeling
Ontgrendeling vanuit buitenzijde van de veiligheidsinrichting waarvoor speciaal gereedschap benodigd is.
In alle bovenstaande gevallen zal het gebruik van de ontgrendeling een stop commando generen. De volledige vereisten worden omschreven in paragraaf 5.7.5. Het is belangrijk te vermelden dat ontgrendeling een handmatige handeling is die direct op het vergrendelingsprincipe ingrijpt bij vluchtontgrendeling en noodontgrendeling.
In de praktijk bestaat er nog weleens onduidelijkheid over het verschil tussen vluchtontgrendeling en noodontgrendeling. Vluchtontgrendeling is verreweg het meest toegepast, maar er zijn gevallen waar het duidelijk is dat een noodontgrendeling moeten worden toegepast. Een voorbeeld hiervan is wanneer een operator van een productielijn onwel wordt op een plek die enige afstand heeft van de open toegangsdeur en dat toegang verkregen moet worden via een andere toegangsdeur waarop een vergrendeling is geplaatst. Een noodontgrendeling in de vorm van een overbruggingsknop kan hierbij uitkomst bieden.
Een ander risico dat soms wordt vergeten bij het overwegen van aanvullende vergrendeling van de ontgrendelingsbeveiliging, is de uitlooptijd van het systeem. De bediening van de vlucht-, nood- of hulpontgrendeling geeft namelijk direct toegang tot het gevaar, ongeacht de tijd die de machine nodig heeft om tot stilstand te komen, en hiermee moet tijdens de risicobeoordeling rekening worden gehouden, aangezien de gevaren van bewegende machinedelen nog steeds aanwezig zijn.
Machinesafety-shop.com
Wij hebben tevens een selectie veiligheidsschakelaars beschikbaar op onze webshop www.machinesafety-shop.com.
